Þroski og færni

Vitsmunaþroski

Greindarpróf Wechslers fyrir börn á grunnskólaaldri – 4. útgáfa (WISC-IVIS) (Einar Guðmundsson, Sigurgrímur Skúlason og Kristbjörg Soffía Salvarsdóttir, 2006) eða Wechsler Intelligence Scale for Children – Fourth Edition er notað til að meta greind barna á aldrinum sex til 16 ára. Heildartala greindar lýsir almennri hæfni á vitsmunasviði en hún er reiknuð út frá frammistöðu á fjórum prófhlutum sem hver um sig metur mikilvægan hluta almennrar greindar. Málstarf byggir á munnlegum undirprófum þar sem reynir á rökhugsun, málskilning og máltjáningu við úrlausn verkefna. Skynhugsun byggir á undirprófum sem reyna á rökhugsun og sjónræna úrvinnslu. Prófhlutinn vinnsluminni byggir á undirprófum sem reyna á minni og einbeitingu þegar unnið er með heyrnrænar upplýsingar. Vinnsluhraði byggir á undirprófum sem reyna á vinnsluhraða, samhæfingu hugar og handa og sjónræna úrvinnslu. Meðaltal fyrir hvern aldursflokk er 100, frammistaða flestra liggur á milli 85 og 115. Á hverju undirprófi eru reiknaðar mælitölur, þar er meðaltalið 10 en frammistaða flestra liggur á milli 7 og 13.

Greindarpróf Wechslers handa börnum á leikskóla- og grunnskólaaldri – Endurskoðuð útgáfa (WPPSI-RIS) (Einar Guðmundsson, 2008) eða Wechsler Preschool and Primary Scale of Intelligence – Revised er notað til að meta greind barna á aldrinum þriggja til sjö ára. Heildartala greindar lýsir almennri hæfni á vitsmunasviði en hún er reiknuð út frá frammistöðu á tveimur prófhlutum, munnlegum og verklegum, sem innihalda fimm undirpróf hvor. Munnlegur prófhluti krefst munnlegra svara og reynir meðal annars á rökhugsun, málskilning, máltjáningu og talnaskilning. Verklegur prófhluti krefst svara í formi hreyfiviðbragða (benda, staðsetja, teikna) og reynir meðal annars á sjónræna úrvinnslu, samhæfingu hugar og handa og rökhugsun. Meðaltal fyrir hvern aldursflokk er 100 og frammistaða flestra liggur á milli 85 og 115. Á hverju undirprófi eru reiknaðar mælitölur, þar er meðaltalið 10 en frammistaða flestra liggur á milli 7 og 13.

Málþroski

PLS-4 málþroskapróf. Preschool Language Scale-4 (PLS-4) (Irla Lee Zimmerman, Violette G. Steiner, Roberta Evatt Pond, 2002). Málþroskapróf fyrir börn á aldrinum 18 mánaða til 7 ára. Prófið kannar málhæfni barna og skiptist í tvo aðalhluta, málskilning og máltjáningu. Miðað er við bandarísk aldursviðmið.

Málfærni eldri leikskólabarna (MELB) (Þóra Másdóttir, Jóhanna T. Einarsdóttir, Ingibjörg Símonardóttir og Steingrímur Skúlason, 2021). Málþroskapróf ætlað börnum á aldrinum 4-6 ára. Prófið skiptist í málskilningshluta og máltjáningarhluta. Prófið er með íslenskt stöðlunarúrtak og aldursviðmið. Meðaltal er 100 og staðalfrávik 15. Viðmiðunarmörk dæmigerðra jafnaldra liggja á bilinu 85- 115, einu staðalfráviki ofan og neðan meðaltals.

Málfærni ungra barna (MUB) (Þóra Másdóttir, Sigurgrímur Skúlason, Hrafnhildur Halldórsdóttir, Friðrik Rúnar Guðmundsson, 2018). Málþroskapróf ætlað börnum á aldrinum 2-4 ára. Prófið skiptist í málskilningshluta og máltjáningarhluta. Prófið er með íslenskt stöðlunarúrtak og aldursviðmið. Meðaltal er 100 og staðalfrávik 15. Viðmiðunarmörk dæmigerðra jafnaldra liggja á bilinu 85- 115, einu staðalfráviki ofan og neðan meðaltals.

Málhljóðapróf ÞM (Þóra Másdóttir, 2014) samanstendur af 94 myndum sem barnið nefnir, þar af 51 mynd sem athugar framburð á stökum málhljóðum í íslensku og 43 myndir til athugunar á málhljóðaklösum í íslensku.

Expressive One-word, picture vocabulary test (EOWPVT) (Rick Brownell, 1999). Orðaforðapróf sem metur orðaforðatjáningu einstaklinga frá 2-80+. Prófið er bandarískt að uppruna og hefur verið þýtt yfir á íslensku, en er staðfært og staðlað að bandarísku þýði.

Orðaskil málþroskapróf (Elín Þöll Þórðardóttir) Orðaforðagátlisti um virkan orðaforða barna. Prófið er með íslenskt stöðlunarúrtak og aldursviðmið barna á aldrinum 18-36 mánaða.

TOLD-2P málþroskapróf. Test of Language Development-2 Primary (Hammil og Newcomer, 1988. Þýtt og staðfært af Ingibjörg Símonardóttir og Einar Guðmundsson, 1996). Málþroskapróf sem hefur verið þýtt og staðlað á íslenskum börnum á aldrinum 4;0 til 8;11 ára. Prófið inniheldur sjö undirpróf sem notuð eru til að mæla tvö málkerfi (málskilning og máltjáningu) og þrjá málþætti (merkingarfræðiþátt, setningafræðiþátt og hljóðkerfisfræðiþátt). Viðmiðunarmörk eru 85-115 og meðaltal 100. Meðaltal undirprófa er 10 og viðmiðunarmörk 7-13.

TOLD-2I Málþroskapróf. Test of Language Development-2 Intermediate (Hammil og Newcomer, 1988. Þýtt og staðfært af Ingibjörg Símonardóttir og Einar Guðmundsson, 1996). Prófið er staðlað fyrir eintyngd íslensk börn og unglinga á aldrinum 8-13 ára. Prófið inniheldur sex undirpróf sem notuð eru til að mæla tvö málkerfi (málskilning og máltjáningu) og tvo málþætti (merkingarfræðiþátt og setningafræðiþátt.). Meðalmörk fyrir mælitölur eru 85-115, meðaltal 100.

Setningarfræðipróf (Sigríður Magnúsdóttir, 2017) er notað til að meta skilning barna á mismunandi setningargerðum

Orðalykill (Eyrún Kristína Gunnarsdóttir, D.Þ. Ólason, Jörgen L. Pind, 2004) er orðaforðapróf sem metur orðaþekkingu. Það er staðlað fyrir eintyngd íslensk börn og unglinga á aldrinum 6-16 ára. Meðalmörk fyrir mælitölur eru 85-115, meðaltal 100.

Málsýni er stutt sýnishorn af máltjáningu barna og unglinga. Málsýni eru notuð til að skoða virka máltjáningu barna, orðaforða þeirra, meðallengd segða, fjöldi mismunandi orða, málfræðivillur og málfræðiatriði.

Dynamic AAC Goals Grid – 3rd edition (DAGG-3) (Clarke og Schneider, 2009/2023) er matstæki fyrir talmeinafræðinga til að meta boðskiftafærni einstaklinga og þörf á fjölbreyttum tjáskiptaleiðum (AAC). DAGG-3 aðstoðar við að setja markmið í boðskiptum og metur framfarir.

The Communication Matrix (Rowland, 2010) er matstæki sem ætlað er að greina boðskiptafærni einstaklinga sem eru fyrstu stigum boðskipta. Matstækið er sérstaklega gagnlegt fyrir einstaklinga sem tjá sig ekki með orðum eða hafa takmarkaðan orðaforða og þarfnast fjölbreyttra tjáskiptaleiða (AAC). Matstækið greinir með hvaða hætti einstaklingur á boðskipti. Þar er átt við notkun hreyfinga, bendinga, svipbrigða, hljóðamyndunar, táknmynda eða tals. Matstækið staðsetur einstaklinginn innan 7 þrepa boðskipta, allt frá ósjálfráðum viðbrögðum við aðstæðum og líðan, viljastýrðri hegðun en þó án ætlunar til boðskipta, þess að toga í eða teyma aðila til að fá athygli og yfir í það að nota algengar leiðir boðskipta, eins og að benda eða kinka kolli. Tvö efstu stigin snúa að notkun orða, tákna eða mynda til boðskipta ásamt notkunar tungumáls þegar fleiri en eitt tákn er notað saman eða setningar sagðar. Mælitækið skoðar allar leiðir til boðskipta þar með talið, bendingar, notkun augnaráðs, svipbrigða, hreyfingu líkama, hljóðamyndun og notkun fjölbreyttra tjáskiptaleiða (AAC). Niðurstöður leiða val á markmiðum í íhlutun þar sem áhersla er á gott samstarf foreldra og starfsfólks sem kemur að barninu. Sjónrænar niðurstöður mælitækisins auðvelda eftirfylgd og mat á árangri.

Athugunarlisti fyrir boðskiptafærni (Watson, 2002) skoðar hvar einstaklingur er staddur í boðskiptafærni með tilliti til líkamlegra boðskipta, látbragða, notkun fjölbreyttra tjáskiptaleiða (TMT, mynda, skrifaðra orða), hljóðamyndunar og orðnotkunar. Einnig er í listanum skoðaðir félagslegir þættir boðskipta, frumkvæði að boðskiptum, hvað einstaklingur á boðskipti um, í hvers konar aðstæðum það kemur fram og við hverja. Niðurstöður listans veita innsýn inn í nálgun á markmið í vinnu með boðskiptafærni.

Aðlögunarfærni

Vineland Adaptive Behaviour Scales – Third Edition, Survey Interview Form (VABS-3) (Sparrow, Cicchetti og Saulnier, 2016) er staðalbundið matstæki sem notað er til að meta aðlögunarfærni. Aðlögunarfærni nær yfir tiltekna hegðun sem einstaklingur þarf að búa yfir til að eiga samskipti við aðra og leysa ýmis viðfangsefni í daglegu lífi. VABS-3 er hálfstaðlað viðtal þar sem upplýsinga er aflað hjá forráðamönnum barna og unglinga. Við úrvinnslu er tekið mið af aldri og færni borin saman við frammistöðu jafnaldra. Matstækið skiptist í fjögur megin svið: Boðskipti, athafnir daglegs lífs, félagslega aðlögun og hreyfifærni.

Hreyfifærni og hreyfiþroski

Alberta Infant Motor Scale (AIMS) (Piper M.C. og Darrah, J., 1994) er grófhreyfiþroskapróf sem ætlað er að greina seinkun / frávik í hreyfiþroska ungbarna á aldrinum 0 til 18 mánaða. Niðurstöður eru gefnar í hundraðsröð meðal jafnaldra. Stuðst er við viðmið frá Kanada.

Bruininks-Oseretsky Test of Motor Proficiency (BOT-2) ( Bruininks R.H. og Bruininks B.D., 2005) er hreyfifærnipróf fyrir börn og ungmenni á aldrinum 4 - 21 árs. Það skiptist í fjóra hluta, þ.e. a) stjórn fínhreyfinga, b) samhæfing handa, c) samhæfing líkama og d) styrkur og snerpa. Innan hvers hluta eru tvö undirpróf. Niðurstöður eru gefnar upp í staðaltölum (meðaltal 50 ± 10), mælitölu (meðaltal 15 ± 5) og hundraðshlutum. Stuðst er við bandarísk viðmið. Íslensk þýðing leiðbeiningaheftis (Áslaug Guðmundsdóttir, Björg Guðjónsdóttir og Björk Gunnarsdóttir, 2005).

Gross Motor Function Measure (GMFM) (Palisano R.,Rosenbaum P., Walter S., Russell D., Wood E., og Galuppi B., 2002) er markbundið (criterion-referenced)/staðalbundið (norm-referenced) grófhreyfipróf fyrir börn og fullorðna með CP. Prófið skiptist í 5 undirþætti og breytingar (framför eða afturför) eru metnar með því að bera saman mælingar frá einum tímapunkti til annars. Niðurstaðan er gefin í prósentum þar sem 100% svarar til hreyfigetu 5 ára heilbrigðs barns. Til eru tvær útgáfur; lengri GMFM-88 og styttri GMFM-66. Leiðbeiningar hafa verið þýddar á íslensku (Björg Guðjónsdóttir og Unnur Árnadóttir, 2007).

Gross Motor Function Classification System Expanded and Revised (GMFCS-ER) (Palisano R., Rosenbaum P., Bartlett D. og Livingston M. 2007) er flokkun á grófhreyfifærni barna með CP, aukin og endurskoðuð útgáfa. Færniflokkarnir eru 5 (I-V) og lýsir flokkur I mestri færni. Íslensk þýðing (Björg Guðjónsdóttir, 2008) https://canchild.ca/system/tenon/assets/attachments/000/000/070/original/GMFCS-ER_Translation-Iceland.pdf

Manual Ability Classification System (MACS) (Eliasson A., Krumlinde-Sundholm L., Birgit Rösblad B., Beckung E., Arner M. og Rosenbaum P.L. 2006) er flokkun á fínhreyfifærni barna með CP á aldrinum 4-18 ára. Færniflokkarnir eru 5 (I-V) og lýsir flokkur I mestri færni. Íslensk þýðing (Gerður Gústavsdóttir og Valrós Sigurbjörnsdóttir, 2010). https://macs.nu/files/MACS_Islanske_2010.pdf

Peabody Developmental Motor Scales, 2. ed. (PDMS-2) (Rhonda Folia M. og Fewell R.R., 2000) er hreyfiþroskapróf sem ætlað er að meta gróf- og fínhreyfigetu barna frá 0 til 72 mánaða. Prófið skiptist í grófhreyfihluta (sem skiptist í 4 undirpróf) og fínhreyfihluta (sem skiptist í 2 undirpróf). Niðurstöður eru gefnar í þroskatölum (meðaltal 100 ±15) og hundraðsröð meðal jafnaldra. Stuðst er við bandarísk viðmið. Íslensk þýðing á leiðbeiningum og fyrirmælum (Anna Guðný Eiríksdóttir, Áslaug Guðmundsdóttir og Björg Guðjónsdóttir 2007).

Annað um þroska og færni

Assessment, Evaluation, Programming System for Infants and Children - 2 (AEPS-2) (Bricker og fleiri, 2002) er hagnýtur færnimatslisti. Í listanum eru skoðaðir þættir snúa bæði að námi og fjölskyldulífi. Með því fæst skýr sýn á þá færni sem barn þarf að búa yfir og með færnimatslistanum fylgja hugmyndir að leiðum til að vinna með þessa þætti í leikskóla og heima fyrir. Listinn er einnig gagnlegur fyrir börn á fyrstu árum í grunnskóla. Listinn skiptist í sex þroskasvið, fín- og grófhreyfingar, færni í daglegum athöfnum, vitsmunaþátt, félagsleg tjáskipti og félagsleg samskipti. Lögð er áhersla á samstarf foreldra og starfsmanna við gerð markmiða og sérstakur matslisti fyrir foreldra fylgir færnimatslistanum. Niðurstöður færnimatsins eru settar fram með myndrænum hætti sem auðveldar eftirfylgni og ákvarðanatöku um forgangsröðun í einstaklingsnámskrá barns.

Assessment of Basic Language and Learning Skills - Revised (ABLLS-R) (Partington,2006) er færnimatslisti sem er ætlaður til notkunar í tengslum við heildstæða snemmtæka atferlisíhlutun barna með seinkanir í málþroska og er mælitæki til að meta stöðu þeirra og útbúa einstaklingsmiðaða áætlun í kjölfarið til að vinna út frá. Fyllt er út mat á 25 þáttum með 544 atriðum á fjórum sviðum, það er grunnfærni, námsfærni, sjálfshjálp og hreyfifærni og tekur til grunnatriða málþroska, náms, sjálfshjálpar, gróf- og fínhreyfinga og skólastofunnar. Með notkun fá foreldrar og kennarar með skjótum hætti myndrænt yfirlit yfir það hvar barn stendur í ólíkum þáttum. Auðvelt fyrir kennara og foreldra að ræða og taka ákvarðanir um áhersluþætti í einstaklingsnámskrá og forgangsraða.

Bayley Scales of Infant Development – Third Edition (BSID-III) (Bayley, 2006) er þroskapróf sem notað er til að meta þroskastöðu ungra barna á aldrinum eins til 42 mánaða. Með prófinu er hægt að leggja mat á vitsmunaþroska, málþroska, hreyfiþroska, félags- og tilfinningalegan þroska og aðlögunarfærni. Niðurstöður eru gefnar upp í þroskaaldri (lífaldur barna í stöðlunarúrtakinu sem höfðu sama stigafjölda að meðaltali).

Gátlistinn Fæðuinntaka – gátlisti fyrir sérfræðinga (Brynja Jónsdóttir, 2020) byggir á listunum Sensory play toolkit, Smelter på tunga og Pediatric feeding/swallowing history and assessment. Í listanum eru fengnar upplýsingar um fæðuinntöku barns, svo sem hvenær bera fór á áhyggjum af fæðuinntöku og hvað við fæðuinntökuna reynist einstaklingi erfitt. Aflað er heilsufarsupplýsinga og skimað fyrir áhrifum áferðar matar á fæðuinntöku auk þess sem skynúrvinnsla barnsins er skoðuð. Niðurstöður varpa ljósi á áhrifaþætti á fæðuinntöku og nýtast því við skipulagningu vinnu með fæðuinntöku.

Íslenski þroskalistinn (Einar Guðmundsson og Sigurður J. Grétarsson, 1997) er íslenskur og staðlaður spurningalisti sem er ætlaður mæðrum til útfyllingar til að meta þroska smábarna á aldrinum 3 til 6 ára og samanstendur af sex undirprófum sem mynda tvo prófþætti: Hreyfiþátt (Grófhreyfingar, Fínhreyfingar, Sjálfsbjörg) og Málþátt (Hlustun, Tal, Nám). Niðurstöður fyrir hvert undirpróf eru gefnar upp í mælitölum þar sem meðaltalið er 50 og staðalfrávik 10. Niðurstöður fyrir prófþættina tvo eru gefnar upp í mælitölum þar sem meðaltalið er 100 og staðafrávik 15. Heildartala listans, þroskatalan, er gerð af öllum sex undirprófum hans og hefur meðaltalið 100 og staðalfrávik 15.

Learning Styles in Autism Checklist: Learning Differences and Emotion Regulation Challenges In Autism (TEACCH Autism Program, 2023) er tæki sem auðveldar greiningu og skilning á námsstíl einhverfra einstaklinga auk áhrifa skynúrvinnslu og tilfinningastjórnunar á tileinkun færni og náms.Í listanum er færni í óbeinu námi skoðuð, hvernig er heyrnræn úrvinnsla einstaklings og áhrifaþættir á skilning á töluðu máli. Sér einstaklingur heildarmynd eða festist það í smáatriðum. Skoðaðir eru áhrifaþættir á innri verkstjórn svo sem það að undirbúa eða skipuleggja verkefni sem þarf að leysa og í hvaða röð það gerist, hvernig er skilningur á því að eitthvað sé búið. Hvernig gengur að skipta á milli athafna og takast á við verkefni sem eru minna skipulögð. Er skynúrvinnsla að hafa áhrif á hegðun og líðan og eru einhver einkenni um kvíða eða vanlíðan í námsumhverfinu. Með notkun listans fæst því yfirsýn yfir námsstíl einstaklings og hvernig nálgun hentar best til að hámarka möguleika á tileinkun færni, námsefnis og þátttöku í daglegu lífi.

Smábarnalistinn (Einar Guðmundsson og Sigurður J. Grétarsson, 2005) er íslenskur og staðlaður spurningalisti sem er ætlaður mæðrum til útfyllingar til að meta þroska smábarna á aldrinum 15 til 38 mánaða og samanstendur af sex undirprófum sem mynda tvo prófþætti: Hreyfiþátt (Grófhreyfingar, Fínhreyfingar, Sjálfsbjörg) og Málþátt (Hlustun, Tal). Niðurstöður fyrir hvert undirpróf eru gefnar upp í mælitölum þar sem meðaltalið er 50 og staðalfrávik 10. Niðurstöður fyrir prófþættina tvo eru gefnar upp í mælitölum þar sem meðaltalið er 100 og staðalfrávik 15. Heildartala listans, þroskatalan, er gerð af öllum fimm undirprófum hans og hefur meðaltalið 100 og staðalfrávik 15.

Einhverfa

Greiningartæki fyrir einhverfu

Greiningarviðtal fyrir einhverfu (ADI-R) eða Autism Diagnostic Interview – Revised (Rutter, LeCouteur og Lord, 2003) er viðtal þar sem foreldrar eða nánustu aðstandendur svara spurningum um þroskasögu og ýmis hegðunareinkenni sem tengjast einhverfu. Upplýsinga er aflað um núverandi hegðun og einnig um liðin tímabil, með áherslu á árið milli fjögurra og fimm ára þegar einhverfueinkenni koma gjarnan hvað skýrast fram. Einkennin sem spurt er um tilheyra flest einhverjum af einkennasviðunum þremur sem skilgreina einhverfu samkvæmt ICD-10 og DSM-IV (félagslegt samspil, mál og tjáskipti og sérkennileg og áráttukennd hegðun). Viðtalið hefur verið íslenskað og staðfært.

Autism Diagnostic Observation Schedule, Second Edition (ADOS-2) (Lord, Rutter o.fl., 2012) er staðlað matstæki sem hannað er til að kalla fram og meta félagslega hegðun og samskipti hjá einstaklingum þegar grunur er um röskun á einhverfurófi. Við athugunina er boðið upp á athafnir sem valdar eru út frá aldri og/eða færni einstaklingsins til að tjá sig með tali. Þetta er gert með því að velja viðeigandi einingu (module) en þær eru alls fimm talsins. Smábarnaeining er ætluð ungum börnum frá 12 til 30 mánaða aldri sem tala ekki eða tjá sig með stökum orðum. Eining eitt er ætluð einstaklingum frá 31 mánaða aldri sem tala ekki eða tjá sig með stökum orðum. Eining tvö er ætluð einstaklingum sem tala í einföldum setningum. Eining þrjú er ætluð börnum og unglingum sem tjá sig í löngum setningum reiprennandi. Eining fjögur er ætluð ungmennum og fullorðnum einstaklingum sem tjá sig í löngum setningum reiprennandi.

Skimunartæki fyrir einhverfu

Childhood Autism Rating Scale, Second Edition (CARS-2) (Schopler o.fl., 2010) er matstæki notað af fagfólki til að bera kennsl á einhverfueinkenni hjá börnum frá tveggja ára aldri út frá beinu áhorfi.

Gátlisti fyrir einhverfu hjá smábörnum, breyttur og endurskoðaður með eftirfylgdarviðtali (M-CHAT-R/F) eða Modified Checklist for Autism in Toddlers, Revised with Follow-Up a (Robins, Fein og Barton, 2009) er tveggja þrepa skimunartæki, ætlað börnum á 16 til 30 mánaða aldri, sem byggir á upplýsingum frá foreldrum og er ætlað að meta áhættu fyrir einhverfurófsröskun.

Spurningalisti um félagsleg tjáskipti (SCQ) eða Social Communication Questionnaire (Rutter, Bailey og Lord, 2003) er lagður fyrir foreldra eða aðra sem þekkja vel til barnsins. Listinn er til í tveimur útgáfum, æviskeiðsútgáfa (lifetime) er ætluð fyrir börn frá fjögurra ára aldri og útgáfa fyrir núverandi hegðun (current) er ætluð fyrir börn frá tveggja ára aldri. Listinn var þróaður út frá ADI-R greiningarviðtali fyrir einhverfu.

Skimunarlisti einhverfurófs (ASSQ) (Ehlers, Gillberg og Wing, 1999) eða Autism Spectrum Screening Questionnaire er skimunarlisti einkenna einhverfu ætlaður foreldrum og kennurum barna og unglinga á aldrinum sex til 17 ára til útfyllingar.

Próf fyrir einhverfurófseinkenni hjá börnum (CAST) eða Childhood Autism Spectrum Test (Scott o.fl., 2002) er skimunarlisti fyrir börn á aldrinum fjögurra til 11 ára til að skoða vanda tengdan félagsfærni og samskipum, einkum vanda á sviði einhverfurófs. Listinn er ætlaður foreldrum.

Spurningalisti um félagslega svörunarhæfni (SRS) eða Social Responsiveness Scale (Constantino og Gruber 2012) metur alvarleika skerðingar í félagsfærni hjá börnum á aldrinum fjögurra til 18 ára. Listinn er til í foreldraútgáfu og kennaraútgáfu.

Hegðun og líðan

Greiningarviðtöl fyrir raskanir í hegðun og líðan

K-SADS-PL greiningarviðtal eða Schedule for Affective Disorders and Schizophrenia for School-Age Children-Present and Lifetime version (Kaufman o.fl., 1997) er hálfstaðlað spyrjendamiðað greiningarviðtal sem byggir á stöðluðum greiningarskilmerkjum DSM-IV og greinir helstu raskanir í hegðun og líðan barna og unglinga. Íslensk staðfærsla hefur viðunandi réttmæti og áreiðanleika. Viðtalið er ætlað börnum og forráðamönnum barna og unglinga á aldrinum sex til 18 ára.

ADIS kvíðagreiningarviðtal eða Anxiety Disorders Interview Schedule for DSM-IV (Albano og Silverman, 1996) er hálfstaðlað greiningarviðtal sem byggir á greiningarviðmiðum DSM-IV. Því er einkum ætlað að greina kvíðaraskanir barna og unglinga, en jafnframt ofvirkni/hvatvísi og athyglisbrest, hegðunarvanda, mótþróa, depurð og fleira. Viðtalið er ætlað börnum á aldrinum sjö til 17 ára og foreldrum þeirra.

Skimunartæki fyrir raskanir í hegðun og líðan

Spurningar um styrk og vanda (SDQ) eða Strength and Difficulties Questionnaire (Goodman, 1997) er spurningalisti sem lagður er fyrir foreldra og starfsfólk skóla/leikskóla til að fá vísbendingar um hegðun, líðan og félagsleg samskipti barna á aldrinum fjögurra til 16 ára. Niðurstaða barns er borin saman við hóp jafnaldra.

Ofvirknikvarðinn eða ADHD-Rating Scale (DuPaul, 1998) er spurningalisti sem er lagður fyrir foreldra og kennara til að meta einkenni athyglisbrests og ofvirkni/hvatvísi hjá börnum á aldrinum fjögurra til 16 ára. Þau einkenni sem spurt er um samsvara greiningaratriðum í DSM-IV. Niðurstaða barns er borin saman við hóp jafnaldra.

Achenbach System of Empirically Based Assessment (ASEBA) (Achenbach og Rescorla, 2000) er matskerfi sem samanstendur af skimunar- og matslistum um hegðun og líðan einstaklinga yfir mismunandi æfiskeið. Listinn er til í foreldraútgáfu (Child Behavior Checklist, CBCL), kennaraútgáfu (Teacher Rating Form, C-TRF) og sjálfsmatsútgáfu fyrir börn og unglinga á aldrinum 11 til 18 ára (Youth Self Report, YSR).

Þunglyndiskvarði fyrir börn (CDI) eða Children´s Depression Inventory (Kovacs, 1992) er sjálfsmatskvarði sem er notaður til að meta þunglyndiseinkenni barna og unglinga á aldrinum sjö til 17 ára. Listinn skiptist í fimm meginþætti sem helst einkenna þunglyndi: Neikvætt skap, Samskiptavandamál, Vanvirkni, Leiði og Neikvætt sjálfsmat.

Spurningalisti um fælni og kvíða (MASC) eða Multidimensional Anxiety Scale for Children (March, 1997) er sjálfsmatslisti sem metur kvíðaeinkenni barna og ungmenna á aldrinum átta til 19 ára. Hann er samansettur af fjórum kvörðum: Líkamleg einkenni (streita og líkamleg einkenni), Forðun (fullkomnunarárátta og bjargráð), Félagsfælni (frammistöðukvíði og ótti við niðurlægingu) og Aðskilnaður/felmtur (skyndileg ofsahræðsla eða hræðsla við aðskilnað/að vera einn).

Anxiety Scale for Children – Autism Spectrum Disorder (ASC-ASD) (Rodgers o.fl., 2016) er sjálfsmatslisti sem metur kvíðaeinkenni barna og unglinga á aldrinum átta til 16 ára sem greind hafa verið með röskun á einhverfurófi. Einnig er til foreldraútgáfa af listanum (ASC-ASD – P).